Wet DBA en ZZP-er worden

Sinds 1 mei 2016 is de wet DBA ingegaan als vervanger van de VAR. Lees hier hoe deze wet van invloed is op jou als (startende) ZZP’er.

Wanneer je als zelfstandige vanuit een eenmanszaak voor een opdrachtgever werkt zul je de inkomsten die je hebt in de meeste gevallen als Winst uit onderneming willen bestempelen. Hiermee kun je je omzet die je bij een opdrachtgever realiseert als winst aanmerken en kun je gebruik maken van diverse aftrekposten (als je ook aan de overige criteria voldoet).

Word je relatie met je opdrachtgever als dienstbetrekking gezien? Dan kunnen naheffingen en boetes volgen én kun je achteraf je aftrekposten verliezen.

De wet DBA gaat over hoe de relatie tussen jou en je opdrachtgever wordt gezien: als werkgever-werknemer relatie (dat wil je niet) of als opdrachtgever-opdrachtnemer relatie (dat wil je waarschijnlijk wel). In onderstaand artikel leggen we je uit hoe deze wet werkt en waar je op moet letten.

Voor 1 mei 2016: de VAR

Voor 1 mei 2016 kon je als ZZP’er een VAR verklaring aanvragen waarmee je vooraf, voor een heel kalenderjaar een verklaring van de belastingdienst kreeg waarin werd verklaard hoe jouw inkomsten werden aangemerkt

. Simpel gezegd: of je een ‘echte’ zelfstandige bent die voor eigen rekening en risico werkt of eigenlijk een dienstbetrekking hebt met je opdrachtgever. Door de VAR aan de opdrachtgever te tonen wist je opdrachtgever of hij wel of geen loonheffing en premies moest afdragen over het bedrag dat hij aan jou betaalde en was hij gevrijwaard als achteraf bleek dat er ten onrechte niet was afgedragen.

Na 1 mei 2016: de Wet DBA

De wet DBA is als opvolger van de VAR gekomen en legt de verantwoordelijkheid voor eventuele gevolgen van het vaststellen van een dienstbetrekking zowel bij de opdrachtgever als de ZZP’er. Door te werken volgens een beoordeelde modelovereenkomst kan voorkomen worden dat in dienstbetrekking wordt gewerkt. In een modelovereenkomst sluiten opdrachtgever en ZZP’er uit dat de onderlinge relatie een dienstbetrekking is. Hiertoe zijn bepalingen opgenomen die Gezag, Arbeid en Loon uitsluiten. Kortom: deze bepalingen beschrijven dat je als ZZP’er werkt en als zelfstandige de opdracht uitvoert en niet als werknemer die onder gezag van de opdrachtgever werkzaam is. In tegenstelling tot de VAR die voor een heel jaar geldig was voor al je opdrachten, zegt de wet DBA wat over de relatie tussen jou als ZZP’er en je afzonderlijke opdrachtgevers, per opdracht.

Modelovereenkomst afsluiten

Het is niet verplicht om een modelovereenkomst te gebruiken, bijvoorbeeld als je voor een particulier werkt. In veel gevallen is het wel raadzaam en kun je (samen met je opdrachtgever) een beoordeelde modelovereenkomst van de website van de belastingdienst downloaden. In een beoordeelde modelovereenkomst staan gearceerde bepalingen die je niet mag veranderen (anders is de modelovereenkomst niet geldig). De niet-gearceerde artikels mag je aanpassen of weglaten mits dit niet tegenstrijdig is met de gearceerde bepalingen. De modelovereenkomst wordt door opdrachtgever en ZZP’er ondertekend, dit is echter niet verplicht. Het is ook voldoende om in de correspondentie rondom een opdracht te verwijzen naar het kenmerk van de gebruikte overeenkomst en deze mee te sturen.

Werken volgens een modelovereenkomst

Je bent niet klaar als je een modelovereenkomst hebt gekozen en ondertekend! Vervolgens moet je ook volgens de bepalingen van de overeenkomst samenwerken. Doe je dit niet, dan kan de fiscus alsnog naheffen en beboeten. Dit maakt de nieuwe wet ook ondoorzichtig en lastig te doorgronden. Je weet in principe nooit van te voren zeker of je gevrijwaard bent, ook al heb je een modelovereenkomst getekend. Dit geldt vooral voor de twijfelgevallen waar je als ZZP’er dicht tegen de situatie aankruipt die ook voor een werknemer geldt.

Aandachtspunten bij gebruik modelovereenkomst

Zoals hierboven uitgelegd moet je in de praktijk volgens de bepalingen van de gebruikte modelovereenkomst werken om gevrijwaard te zijn. Dit verschilt per overeenkomst, maar er zijn wel een aantal algemene zaken die voor alle situaties gelden en waar je op kunt letten:

• Zorg dat je zoveel mogelijk je eigen werkindeling kunt maken en werktijden kunt bepalen;
• Maak aannemelijk dat je niet (altijd) op locatie van je opdrachtgever je werk hoeft uit te voeren;
• Spreek zoveel mogelijk af wat het resultaat moet zijn van je werk en niet zozeer waar je werkzaamheden uit bestaan;
• Gebruik je eigen ‘gereedschap’ voor het uitvoeren van de opdracht en doe hier aantoonbare investeringen in;
• Benoem in je overeenkomst dat je werkoverleg hebt en tussentijds je geleverde werk tot dan toe evalueert;
• Spreek af dat je je mag laten vervangen en dat in het geval van vervanging facturering en verantwoordelijkheid bij jou blijft liggen.

Bovenstaande punten geven je tevens ruimte om de situaties die lijken op een werkgever-werknemer relatie te legitimeren. Een lastig punt is bijvoorbeeld het al dan niet instructie geven en gezag uitoefenen door de opdrachtgever. Wanneer is dit inderdaad gezag en wanneer is dit overleg tussen de opdrachtgever en opdrachtnemer? Door het als dusdanig te benoemen in je modelovereenkomst neem je in ieder geval een deel van de twijfel weg.

Controle op naleving modelovereenkomst

Het is helaas onduidelijk hoe de belastingdienst precies controleert of er volgens de afspraken uit de modelovereenkomst wordt gewerkt. Bijvoorbeeld wanneer je afspreekt dat je als ZZP’er zelf moet kunnen bepalen hoe je een opdracht uitvoert. Dit kan daadwerkelijk uit een praktijksituatie blijken maar zal eerder aan de hand van documenten en correspondentie worden getoetst. Het lijkt daarmee verstandig om periodiek met je opdrachtgever te evalueren of je nog volgens de gebruikte modelovereenkomst werkt. En vervolgens deze evaluatie vast te leggen, met andere woorden vast te leggen dat je inderdaad vrij bent je werkzaamheden te bepalen, maar ook waar dit uit blijkt.

Je staat vervolgens vele malen sterker wanneer een controle plaatsvind en de belastinginspecteur twijfels heeft. Je hebt bewijs en kunt in ieder geval aantonen hoe de situatie voor het controlemoment was. Daarmee kan de inspecteur niet simpel beweren dat wat hij nu constateert ook in het verleden zo zal zijn geweest.

Het wordt uiteraard nog sterker als ook andere essentiele bepalingen aantoonbaar in de praktijk worden nageleefd, we geven wat voorbeelden:

• Wanneer je volgens de overeenkomst verantwoordelijk bent voor het door jou geleverde werk, maakt een door jou gestuurde creditfactuur wegens slecht of onvoldoende geleverd werk dit veel aannemelijker;
• Wanneer je gedurende de looptijd van de opdracht tijdelijk een andere klus uitvoert voor een andere opdrachtgever laat je zien dat je vrij bent om je werk in te delen en niet onder dagelijks gezag staat;
• Een belangrijk punt waarop getoetst wordt is vervanging (mag iemand anders voor en namens jou een deel van het werk uitvoeren). Wanneer je (een deel van) de opdracht uitbesteedt of een vervanger stuurt naar je opdrachtgever maak je dit zeer aannemelijk.

Zo kun je voor meer bepalingen uit de modelovereenkomst bedenken hoe je deze in jouw praktijk toepast en hoe je dit vastlegt zodat je dit bij een eventuele controle kunt tonen. Dit zal in overleg met je opdrachtgever moeten en kan wellicht drempelverlagend werken om jou de opdracht te gunnen.

Wet DBA en ondernemer voor de inkomstenbelasting

De wet DBA en de daarbij horende modelovereenkomsten zeggen wat over de relatie tussen jou als ZZP’er en je opdrachtgever voor een specifieke opdracht en of er wel of niet sprake is van een dienstbetrekking. Het zegt niets over de vraag of je ondernemer voor de inkomstenbelasting bent. Dit is een aparte beoordeling en heeft er mee te maken of je voldoende winst maakt, voldoende opdrachtgevers hebt etc.

De daarmee verbonden vraag of je recht hebt op ondernemersaftrek en andere fiscale regelingen staat dus los van de wet DBA en het afsluiten van een modelovereenkomst. Dit recht wordt bepaald door je ‘algehele’ ondernemerschap en of je voldoet aan het urencriterium.

Je kunt zelf online controleren of je ondernemer bent voor de inkomstenbelasting met de ‘Ondernemerscheck’: dit is een vragenlijst die je kunt invullen en die op basis van je antwoorden hiervan een indicatie geeft.

Conclusie en samenvatting wet DBA

De wet DBA heeft voor veel onrust en onduidelijkheid gezorgd bij zowel opdrachtgevers als ZZP’ers. Daarnaast heeft deze in een aantal sectoren gezorgd voor een rem op inhuur van zelfstandigen. Uitstel van handhaving heeft hier helaas weinig positieve invloed op gehad. Het is in ieder geval verstandig om – ook al is er voorlopig uitstel – toch te werken volgens de nieuwe wet en een modelovereenkomst te gebruiken. Samengevat doe je dit als volgt:

• Kies de juiste beoordeelde modelovereenkomst die op jouw situatie of branche van toepassing is;
• Vul deze eventueel aan met specifieke afspraken die voor jouw situatie of opdracht gelden;
• Laat de gemarkeerde bepalingen intact;
• Werk vervolgens zoveel mogelijk volgens de overeenkomst;
• Evalueer dit met je opdrachtgever en leg dit ook vast;
• Zorg dat je daarnaast ‘ondernemer’ bent en aan de algemene vereisten voldoet om recht te houden op de ondernemersaftrek en andere regelingen.